- Autor: Zbych Andrzej
- Tytuł: Stawka większa niż życie
- Wydawnictwo ISKRY
- Seria: Klub Srebrnego Klucza
- Rok wydania: 1969 (t. I), 1970 (t. II), 1971 (t. III)
- Nakład: 100000 (każdy tom)
- Recenzent: Robert Żebrowski
„Janek” donosi …
Stoję przed trudnym zadaniem, bo mierzę się z gigantem, którego wszyscy znają, lubią i mają na ten temat dużo informacji. Nie mam zamiaru powielać tego, co wszyscy wiedzą, ani też tworzyć recenzji molocha – wręcz przeciwnie. No, ale może uda mi się przekazać coś, o czym nie wszyscy Klubowicze wiedzą. Postąpiłem dość nietypowo, bo opisuję trzy tomy razem, ale to nie ma być recenzja każdego z nich, ale raczej ciekawostki dotyczące tego zjawiska i wskazanie, że przynajmniej jedno z opowiadań to klasyczny kryminał. A więc do rzeczy.
Andrzej Zbych jest pseudonimem literackim (utworzonym od imion) spółki autorskiej Andrzeja Szypulskiego i Zbigniewa Safjana twórców m.in. serii książek „Życie na gorąco”, w których występuje m.in. Stanisław Moczulski, czyli dawny agent J-23 . Najsłynniejszy ich kryminał to „Bardzo dużo pajacyków”.
Powieść „Stawka większa niż życie” powstała na podstawie scenariusza spektaklu Teatru Telewizji (1965-67) i serialu pod tym samym tytułem (1967-68). Jej pierwsze wydanie miało miejsce w 1969 roku. Ciekawostką jest to, że wszystkich opowiadań jest w sumie 23, przy czym w czasach PRL nigdy nie wydano ich wszystkich naraz. Najmniej znane jest opowiadanie „Parszywy listopad” (opublikowane w latach 90-tych na łamach „Skandali” pod tytułem „Partia szachów”), którego publikację w czasach PRL zatrzymała cenzura. Opowiadanie to jest z typowym wątkiem kryminalnym: sprawę zabójstwa mężczyzny prowadzi kom. Tadeusz Lednicki z granatowej policji w Warszawie, przy czym okazuje się, że przestępstw o podobnym modus operandi było więcej.
Głównym bohaterem „Stawki …” jest Stanisław Moczulski (bardzo widoczny ukłon w stronę odtwarzającego główną rolę w filmie – Stanisława Mikulskiego, w filmie bohater ma na nazwisko Kolicki), Polak z Pomorza, który staje się agentem wywiadu radzieckiego o krypt. J-23, przejmuje tożsamość Niemca z Kłajpedy – Hansa Klossa, po czym trafia jako oficer do służby w Abwehrze, gdzie zdobywa cenne dla Rosjan informacje. Akcja toczy się w latach 1941-1945 w różnych krajach.
Fenomenem jest to, że „Stawka …” zrealizowana została w kilku formach: jako teatr, film, powieść i komiks, przy czym część epizodów powtarza się w różnych formach, a część występuje tylko w jednych. W sumie różnych epizodów z udziałem Hansa Klossa jest aż 32. Opowiadań „ „Podwójna gra”, „Parszywy listopad”, „Spiskowcy” i „Malavita” nie znajdziemy ani w spektaklach, ani w filmach, ani w komiksach.
Opowiadaniem o statusie niemal klasycznego kryminału jest „Cafe Rose”. Akcja dzieje się w 1943 roku na terenie neutralnej Turcji. Kloss przybywa do Stambuły, by w tamtejszym konsulacie Rzeszy wykryć brytyjskiego szpiega. Przedstawia się jako wysłany z Rzeszy konsul handlowy. Na miejscu nawiązuje kontakt z radziecką agentką – Rose-Marie Laurin, która prowadzi lokal „Cafe Rose”. W czasie wydanego przez konsula przyjęcia ktoś morduje obecną tam Rose. Kloss rozpoczyna śledztwo. Każdy z gości może być szpiegiem i każdy z nich – mordercą. Życie Klossa też jest zagrożone. Agent J-23 wykrywa sprawcę zabójstwa i doprowadza do jego śmierci.
Poza „Cafe Rose”, a także „Parszywym listopadem”, wątek kryminalny (sprawa napadu z bronią w ręku, a także usiłowania zabójstwa) pojawia się także w „Kuzynce Edycie”.